Trzy zespoły autorskie Fundacji Agro-Perma-Lab opracowały w listopadzie 2020 roku trzy poradniki edukacyjne dla Sieci Zagród Edukacyjnych. Publikacje zostały zrealizowane w ramach współpracy z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie – Oddziałem w Krakowie. Poradniki zawierają kluczowe zagadnienia potrzebne do zrealizowania zajęć dydaktycznych z uczestnikami w wieku szkolnym w zagrodach, w ogrodach edukacyjnych i społecznościowych. Przydadzą się edukatorom chcącym urozmaicić swoje zajęcia i ofertę edukacyjną o ciekawe scenariusze warsztatowe. Trzy opracowane poradniki to:
Nasiona w naszych rękach – praktyka i edukacja
ZESPÓŁ AUTORSKI: Joanna Bojczewska, Emilia Pelc, Wioletta Olejarczyk, Weronika Koralewska
KONCEPCJA: Joanna Bojczewska
WSTĘP: Życie drzemiące w nasionach – przyszłość w naszych rękach.
Rośliny są głównym źródłem pokarmu na Ziemi. Nasiona – pierwszym ogniwem w uprawie żywności. W każdym maleńkim nasionie zawarty jest cały materiał genetyczny rośliny – informacja o kształcie liści, kolorze i zapachu kwiatów, które rozkwitną, o smaku owoców, które dojrzeją – historia stuleci. Każde nasiono rośliny uprawnej jest wynikiem tysięcy lat pracy chłopów i wspólnot rdzennych zamieszkujących wieś. Pracy mającej na celu wyhodowanie plennych i odżywczych odmian, dostosowanych do danego klimatu, gleby i kultury, a także o konkretnym smaku. 100 lat temu na Ziemi istniały tysiące odmian kukurydzy, zbóż, ryżu czy dyni. Stanowiły one dorobek kulturowy wielu społeczności. Mimo, że wielu ludzi zastanawia się już, skąd pochodzi nasza żywność, niewielu zadaje pytanie: „Skąd biorą się nasiona?”
Dziś erozja wiedzy nasiennej i tradycyjnej wiedzy rolniczej jest równie szybka, jak szybkie jest zmniejszanie się liczby uprawianych odmian roślin jadalnych. Istotnie, w przeciągu stulecia skurczyła się cała bioróżnorodność form życia na Ziemi, zubożały ekosystemy. Są społeczeństwa, w których wiedza o pozyskiwaniu nasion znajduje się już praktycznie wyłącznie w rękach wyspecjalizowanych firm nasiennych, a rolnicy zaprzestali zachowywać własny materiał siewny.
Możemy ten trend odwrócić, między innymi przez edukację. Wiedza o pozyskiwaniu nasion, a także same nasiona, powinny być dostępne dla bezpieczeństwa żywnościowego naszych społeczności – powinny być w naszych rękach. Zachowując nasiona, zapewniamy, że z roku na rok, będziemy mogli wytworzyć życiodajne pożywienie. Możesz w tym pomóc, zachowując nasiona i ucząc o tym innych.
Jeśli martwisz się, że zachowywanie nasion jest skomplikowanym zadaniem – nie bój się! Ludzie robili to od zawsze! Zaufaj starożytnej praktyce pracy z nasionami, która jest bliska człowiekowi od zarania dziejów. Kiedyś ludzie radzili sobie bez pomocy laboratoriów czy innowacyjnych technologii i potrafili wyżywić całe społeczności. Wystarczy Ci trochę wiedzy na start, ciekawość, intuicja i przyjemność pracy własnymi rękami. Przyszłość nasion – przyszłość naszego jedzenia i kultury – jest w naszych rękach! Zachowując nasiona zaczniesz uczyć się o wiele więcej o swoich roślinach i uprawach, a z czasem udoskonalisz swoje umiejętności techniczne. Wkrótce pasja zachowywania nasion może stać się pozytywnym uzależnieniem!
Witaj w klubie! Cieszymy się, że tu jesteś. Daj sobie czas, aby przejść przez materiały w przewodniku. Nie zapomnij także o starszym pokoleniu w Twoim sąsiedztwie, które może pamiętać ciekawe historie o stosowanych niegdyś odmianach i praktykach, lub wciąż je stosować. Mamy nadzieję, że Nasiona w naszych rękach wzbogaci Twoje gospodarstwo, ogród oraz ofertę edukacyjną!
Niech moc nasion będzie z Tobą!
Edukacyjne scenariusze permakultury w ogrodzie jadalnym
ZESPÓŁ AUTORSKI: Klaudia Kryńska, Iwona Bałdyga, Joanna Humka
KONCEPCJA: Klaudia Kryńska
WSTĘP: Czyli czy permakultura uratuje świat?
Podczas przeglądania tej publikacji, zauważycie zapewne, że wiele metod, stosowanych przez osoby zajmujące się permakulturą, znanych jest ludności od wieków. Jednak permakultura to nie krok wstecz do idyllicznych czasów naszych przodków, które przecież tak naprawdę nigdy nie istniały. Owszem, prowadząc permakulturowe siedlisko cały czas podpatrujemy naturę, imitujemy jej wzorce i traktujemy ją jak nauczycielkę. Jednak dużą rolę w tym procesie odgrywa współczesna wiedza o ekosystemach oraz technologia, do której nasze babcie i dziadkowie nie mieli dostępu. I jako takie połączenie – doświadczenia z nowoczesnością, permakultura może być inspirująca dla dzieci i młodzieży.
Dodatkowo, przykłady współczesnych gospodarstw i rozwiązań permakulturowych starałyśmy się dobrać tak, by pokazać, jak zróżnicowany jest to ruch. Mogłoby się wydawać, że permakultura to zabawa dla zamożnych – wyjście ewakuacyjne z nużącej pracy w korporacji, ucieczka na wieś i chęć zmycia z siebie poważnego śladu węglowego, za który odpowiedzialne są kraje bogatej Północy. Jednak na szczęście permakultura rozwija się świetnie w krajach Globalnego Południa, gdzie jest po prostu sposobem na lepsze życie, walkę z głodem, ubóstwem i wykluczeniem. Dlatego, że to czego potrzebujemy dzisiaj najbardziej, to nie budowanie pięknych, ekologicznych schronów w izolacji od reszty społeczeństwa, ale wspólnego działania na rzecz redefinicji systemu żywnościowego i współczesnego rolnictwa. Tak by nikt nie pozostał z tyłu. Wierzymy, że jeśli permakultura włączy się w działania polityczne i będzie częścią zmiany systemowej, to tak, ma szansę naprawić świat. I niech taki przekaz towarzyszy Wam podczas lekcji, rozmów i szkolnych wycieczek. Permakulturyści i permakulturystki, naprzód! […]
Agrobioróżnorodność i gospodarka w obiegu zamkniętym. Znaczenie praktyk rolnych dla ochrony klimatu.
ZESPÓŁ AUTORSKI: Joanna Perzyna, Iwona Bałdyga
KONCEPCJA: Joanna Perzyna
WSTĘP: Zrozumieć zależności
W rozważaniach nad ekosystemami używa się czasami pojęcia gatunku parasolowego. To taki gatunek, którego ochrona pociąga za sobą konieczność ochrony wielu innych gatunków. To również gatunek, który czuje się dobrze w ekosystemie tylko jeśli wiele innych gatunków ma w nim swoje miejsce, a między gatunkami jest równowaga. Gdybyśmy do człowieka zaczęli podchodzić jako do gatunku parasolowego, troska o ekosystem nabrałaby innego wymiaru.
Polska jest krajem rolniczym, użytki rolne stanowią 60% jego powierzchni. Model produkcji rolnej nie pozostaje bez wpływu na stan ekosystemów, stan ekosystemów i zmiana klimatu determinują i będą determinować, co i przy użyciu jakich nakładów, będzie mogło być produkowane. Rolnictwo już teraz mierzy się z nieprzewidywalną pogodą, nawracającymi suszami, utratą żyzności gleb. Warto uczyć o tym, że możliwe jest rolnictwo, który szanuje i odtwarza procesy zachodzące w ekosystemach, ponieważ to one gwarantują trwałość produkcji rolnej. Warto uświadamiać, że rolnictwo nie jest zawieszone w próżni – zależy od gospodarowania zasobami wodnymi, ochrony krajobrazu i gleb, stabilności klimatu. A jednocześnie wpływa na nie.
Celem tej publikacji jest pokazywanie, jak procesy, które możemy zaobserwować w mikroskali przekładają się na globalne zjawiska. Zrozumienie tych zależności jest krokiem w stronę rolnictwa odpowiedzialnego wobec środowiska i lokalnych społeczności. To również sposób na pokazanie, że rolnictwo nie jest sprawą jedynie mieszkańców terenów wiejskich, ale naszą wspólną.
Konsultacja merytoryczna poradników: Joanna Bojczewska
Projekt finansowany ze środków CDR w Brwinowie Oddział w Krakowie.