8 marca 2024, w Międzynarodowym Dniu Kobiet, rozpoczęła się moja wizyta w hiszpańskiej spółdzielni Canopia. Data ta ma o tyle znaczenie, że mój pobyt w regionie Alto Palancia zaczął się od demonstracji feministycznej zorganizowanej przez lokalny Kolektyw Feministyczny. Demonstracja odbyła się w miejscowości Soneja, która liczy 1500 mieszkańców, co było dla mnie wskaźnikiem zaangażowania społecznego w tym wiejskim regionie. Jednocześnie uczestniczenie w wydarzeniu o charakterze feministycznym w tej niewielkiej miejscowości było dla mnie ciekawe z punktu widzenia naszego projektu Kobiece Mosty, który nawiązywał do kobiecego zaangażowania na obszarach wiejskich.
Do spółdzielni przyjechałam w ramach programu Erasmus+. Celem wyjazdu było obserwowanie tego, jak uczyć o budowaniu inicjatyw społecznych na obszarach wiejskich i jak mogą one pracować, aby zaangażowane osoby nie wypalały się, a same grupy działały długofalowo.
Spędziłam 20 dni obserwując pracę Canopii i współpracujących z nimi organizacji, kooperatyw i grup nieformalnych. Sama Canopia to spółdzielnia pracy, której siedziba znajduje się w niewielkiej (ok. 200 mieszkańców) miejscowości Almedíjar, w prowincji Castelló. Spółdzielnia powstała w 2016 r., kiedy to grupa osób zaczęła dzierżawić hostel La Surera (la surera to drzewo korkowe po katalońsku). Pomysłem założycieli i założycielek było wykorzystanie przestrzeni hostelu do realizowania działań społecznych, obok prowadzenia typowej działalności turystycznej, która nadal jest podstawowym źródłem dochodów dla osób zaangażowanych w spółdzielnię.
Główną misją spółdzielni jest stworzenie na wsi miejsca, w którym można żyć w pełni, z dostępem do działań edukacyjnych, artystycznych, społecznych, oraz zmiana narracji o obszarach wiejskich. Hiszpania bowiem, w znaczniejszym stopniu niż Polska, mierzy się z odpływem ludności ze wsi do miast; takie prowincje jak Teruel mają niższy poziom zaludnienia niż kraje Skandynawii. Brak miejsc pracy, dostępu do aktywności edukacyjnych, kultury, są ważnymi powodami wyjazdu ze wsi.
Odpowiedzią na to może być np. tworzenie spółdzielni, które pozwolą na stworzenie lokalnych miejsc pracy. Canopia ma doświadczenie w prowadzeniu warsztatów dla osób zainteresowanych zakładaniem kooperatyw właśnie na obszarach wiejskich. Podczas szkolenia osoby nabywały wiedzę dotyczącą prawnych regulacji dotyczących kooperatyw, ale również poznały doświadczenia innych spółdzielni działających na obszarach wiejskich, specyficzne aspekty dotyczące tego rodzaju projektów, wyzwania, przed którymi stają. Dzięki warsztatom powstały projekty kilkudziesięciu spółdzielni w prowincji Castelló.
Podczas mojego pobytu miałam okazję zapoznać się z inną formą wsparcia dla lokalnych inicjatyw: osoby z Canopii, które od kilku lat szkolą się z facylitowania procesów grupowych, prowadzą warsztaty na temat dynamik grupowych, konfliktów, komunikacji. Celem warsztatów jest zwiększenie umiejętności współpracy i zapobieganie wypaleniu, które często związane jest ze zbyt dużą ilością obowiązków, trudnościami w dzieleniu się zadaniami czy brakiem struktur i jasnych procedur. W trakcie wyjazdu brałam udział w opracowywaniu programu warsztatów i zapoznawałam się z metodami pracy Canopii w tym zakresie.
Przestrzeń hostelu jest wykorzystywana do wielu aktywności edukacyjnych i społecznych. Podczas zeszłorocznego remontu hostelu część pokojów została przekształcona w miejsca do pracy i spotkań: powstały pracownia ceramiczna, sale do jogi, do pracy graficznej, a także sala co-workingową z dostępem do drukarki 3D. Z przestrzeni tych korzystają osoby z lokalnej społeczności, organizując m.in. cotygodniowe spotkania grupy ceramicznej, warsztaty cyrkowe, warsztaty ekologiczne, warsztaty artystyczne związane z lokalnym środowiskiem, np. z tworzenia papieru z różnego rodzaju włókien naturalnych (np. z karczocha). W hostelu organizowane są również rezydencje artystyczne, które mają na celu wydobywanie lokalnych historii i praktyk oraz ich zapis w postaci form artystycznych, od grafiki, przez dźwięki po zapis tekstowy.
Istotną częścią działalności Canopii jest animacja społeczna. Spółdzielnia współtworzy sieć lokalnych organizacji, instytucji i grup nieformalnych, których celem jest promocja regionu i lokalnych produktów. W ramach sieci inicjatywy dzielą się zasobami (np. wiedzą, sprzętem, umiejętnościami), organizują wspólne wydarzenia i nawiązują współprace. Podczas mojego pobytu wzięłam udział w spotkaniu Platformy Ecorural, która organizuje m.in. Dni Ekowiejskie Alto Palancia, podczas których odbywają się debaty, warsztaty i spotkania z lokalnymi inicjatywami. Platformę tworzy kilka lokalnych podmiotów, w tym spółdzielnia piwa La Somniada, organizacja edukacji agroekologicznej Connectanatura i kolektyw artystek RuralArte. Nieoczywiste czasem współprace przynoszą niezwykłe korzyści w postaci więzi społecznych. Zapoznanie się ze sposobem budowania takich wspólnot i wsparcia wzajemnego, które pozwala również budować lokalną ekonomię, było jednym z celów mojego wyjazdu.
Wyjazd pozwolił mi na lepsze poznanie sposobów działań edukacyjnych i potrzeb społeczności wiejskich. Kontekst pracy Canopii jest zdecydowanie inny niż polskiej wsi, choćby ze względu na znaczną decentralizację władzy w Hiszpanii. Powoduje to, że gminy mają więcej autonomiczności w działaniach, ale również środki finansowe na niewielkie aktywności kulturalne i edukacyjne. Walencja, która jest stolicą wspólnoty autonomicznej, w której położony jest Almedíjar, została wybrana na hiszpańską stolicę ekonomii społecznej i solidarnej 2024, dzięki czemu więcej środków zostanie przeznaczonych na promocję i edukację na temat spółdzielczości. Niemniej jednak, działania prowadzone przez Canopię pozwalają dostrzegać niezwykły potencjał wsi i budowania bogatego i wspólnotowego życia na obszarach oddalonych od miast.
Asia jest członkinią Agro-Perma-Lab od jesieni 2021 r. Interesuje się facylitowaniem procesów grupowych, alternatywnymi ekonomiami, prawami człowieka w kontekście kryzysu środowiskowego i migracji, rezyliencją w kontekście działań społecznych. Czerpie radość ze wspólnotowego trybu życia.
Wyjazd odbył się w ramach projektu „EduGlow” finansowanego przez Unię Europejską.
